Νέα

«Τι Είναι Καλός Γιατρός και Πώς Μπορείτε να Δημιουργήσετε Έναν;» Δημιουργώντας τη Θεραπευτική σχέση

Αναστάσιος Δ. Καλαντζής, Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

 

ΖΗΤΕΙΤΑΙ: Γιατρός. Θα πρέπει να έχει όλη την απαιτούμενη γνώση για την αναγνώριση των συμπτωμάτων, να είναι ικανός να καταλήξει σε διάγνωση, να προτείνει το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα και φαρμακευτική αγωγή… να είναι σε θέση να γνωρίζει τις φυσικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, πνευματικές ανάγκες του ασθενή και να μπορεί να επικοινωνεί ικανοποιητικά μαζί του. Οφείλει να είναι διαθέσιμος και να διαθέτει το χρόνο του. Οφείλει να είναι ευγενικός και σοφός… Παρακαλώ απαντήστε άμεσα. Αλλιώς θα κάνω τον κόπο να εμπλακώ προσωπικά στο θέμα της υγείας μου’.

 

Είναι πιθανό το ύφος της Nancy Keene (1998) να προβληματίζει και να θυμώνει ενδεχομένως ορισμένους, η ίδια, περιγράφοντας τους λόγους οι οποίοι την οδήγησαν στη συγγραφή του βιβλίου της με τίτλο Working with your Doctor, παρουσιάζει τη δική της εμπειρία, όπου για να αντιμετωπίσει την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει μέλος της οικογένειάς της, χρειάστηκε να περάσει στην απέναντι όχθη, όπως αναφέρει, να σπουδάσει η ίδια βιολογία, να παρακολουθήσει διάφορες εκπαιδεύσεις, για να μπορέσει να αντεπεξέλθει και να στηρίξει τους δικούς της ανθρώπους. Η ίδια δε διαχειρίζεται με θυμό την προσωπική της εμπειρία. Στο σύγγραμμά της παραθέτει έναν κατάλογο με πιθανές διαπιστώσεις και επιχειρήματα, ως οδηγό, για τη βοήθεια επιλογής γιατρού από την πλευρά των ασθενών, με βάση τα προσωπικά και τα επαγγελματικά τους χαρακτηριστικά, προτρέποντάς τους να επιλέξουν ό,τι θεωρούν ότι τους ταιριάζει.

 

Οι ερευνητές καταλήγουν στη διαπίστωση ότι, αφενός η πολυπλοκότητα των θεραπευτικών στόχων και αφετέρου η υποβίβαση της σημαντικότητας που λαμβάνει η δημιουργία θεραπευτικής σχέσης, οδήγησαν στην επανεκτίμηση του ρόλου και των διαστάσεων που εμπεριέχονται σ’ αυτή τη μεταβλητή. Στην προσπάθεια αυτή, ο Brody καταλήγει στη διαπίστωση ότι: ‘οι γιατροί θεωρούνται κινούμενος στόχος’, δεδομένου ότι για να μπορούν να αντεπεξέλθουν στο έργο τους, είναι απαραίτητο να επαναπροσδιορίζουν το ‘ρόλο’ τους στο εργασιακό τους περιβάλλον, στις απαιτήσεις και επιθυμίες των ασθενών και να προβαίνουν στην αναθεώρηση του ‘ρόλου’ τους μέσω της αρχικής τους εκτίμησης για την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, στοχεύοντας στην εύρεση νοήματος στη θεραπευτική σχέση.

 

Η διαδικασία μπορεί κάλλιστα να εκληφθεί ως δεδομένη και να μην της αποδοθεί η πρέπουσα σημασία. Το ερώτημα που τίθεται αρχικά, αφορά στη διαφοροποίηση των κινήτρων που προσδιορίζουν το σχηματισμό και τη δυναμική της. Εάν ο σκοπός της εξέτασης εκφράζεται για τους γιατρούς σε τρεις έννοιες: ορθότητα, αποδοτικότητα και υποστήριξη, τότε το κύριο βάρος μετατίθεται σε θέματα που άπτονται της επικοινωνίας και των επικοινωνιακών δεξιοτήτων των ίδιων των γιατρών.

 

Στο σημείο αυτό η εμπειρία που προκύπτει από τις καταθέσεις των ασθενών σχετικά με το τι θεωρούν εκείνοι ‘καλή άσκηση ιατρικής’, συνθέτει μία πολύτιμη γνώση, στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της κατάστασης. Σύμφωνα με τις προσωπικές τους μαρτυρίες, μία καλή σχέση βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, την παροχή πληροφόρησης, την ελεύθερη επιλογή θεραπείας, το σεβασμό, την έκφραση ενσυναίσθησης και την αμοιβαία αναγνώριση των φόβων και των ανησυχιών που εμπλέκονται στη μεταξύ τους αλληλεπίδραση.

 

Ένα σημαντικό ποσοστό ερευνών δίνει έμφαση στην έλλειψη ικανοποίησης που βιώνεται από τους ασθενείς, συγκριτικά με τη σχέση που έχουν με το γιατρό τους. Άλλοι πάλι ερευνητές επικεντρώνονται στην έλλειψη κατανόησης που βιώνουν οι ασθενείς από τους γιατρούς τους, σε σχέση με την κατάσταση που αντιμετωπίζουν. Το ενδιαφέρον κερδίζουν εκείνα τα άρθρα που συντάχθηκαν ως προσωπικές μαρτυρίες από γιατρούς, οι οποίοι έχουν περιέλθει στο ρόλο του ασθενή, όπως πολύ εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς, μέσα από την περιήγησή του σε βιβλιογραφικές πηγές.

 

‘Τι είναι καλός γιατρός και πώς μπορείτε να δημιουργήσετε έναν;’, είναι το ερώτημα που έθεσε το περιοδικό του Βρετανικού Ιατρικού Συλλόγου British Medical Journal, το 2002, όταν κάλεσε τους αναγνώστες του να απαντήσουν μέσω διαδικτύου (Hurwitz&Vass, 2002). Οι απαντήσεις συγκεντρώθηκαν στο σύνολο 24 χωρών του κόσμου και παρουσιάζουν έναν μοναδικό τρόπο αυτοκριτικής των επαγγελματιών για το έργο και το ρόλο τους. Ένας καθηγητής ιατρικής, λόγου χάρη, από την Ινδία, αναφέρθηκε στη ρήση του Dr. Melinkoff: ‘Σκοπός της ιατρικής εκπαίδευσης είναι η παραγωγή γιατρών που θα θέλατε να σας εξετάζουν όταν θα είστε άρρωστος’.

 

Στην ίδια ενότητα, ένας Αμερικανός δερματολόγος έκανε την εξής επαναστατική πρόταση: ‘Νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος για να κάνει κανείς ένα καλό γιατρό είναι να αναγκάσει το φοιτητή ή τον ειδικευόμενο της ιατρικής να γίνει άρρωστος. Πιστεύω πως κάθε νέος γιατρός πρέπει να υποστεί για μερικές μέρες φλεβοκεντήσεις από αδέξιες νοσηλεύτριες ή γιατρούς, να του περάσουν μια ή και δυο φορές ένα ρινογαστρικό σωλήνα, να υποβληθεί σε λεπτομερή σιγμοειδοσκόπηση, βαριούχο υποκλυσμό και προετοιμασία εντέρου και ίσως ακόμη και να μείνει μια ή και δυο νύχτες σε νοσοκομειακό κρεβάτι, ακινητοποιημένος με έναν ορό και μετά να πέσει στα χέρια βιαστικού και αδιάφορου ιατρικού νοσηλευτικού προσωπικού, ενώ θα βρίσκεται κατάκοιτος’.

 

Λίγους μήνες αργότερα, το ίδιο περιοδικό αφιέρωνε ένα τεύχος του στο ίδιο θέμα (Coulter, 2002), καλώντας τους αναγνώστες του πλέον να απαντήσουν στο ίδιο ερώτημα, ‘τι είναι καλός γιατρός;’. Το συμπέρασμα όμως στο οποίο κατέληξε ο διευθυντής σύνταξης του περιοδικού, είναι μάλλον απογοητευτικό, αφού στην προκειμένη περίπτωση επικράτησε πλήρης σύγχυση.

 

Με τους όρους του Αριστοτέλη, ένας γιατρός πρέπει να συγκεντρώνει χαρακτηριστικά όπως είναι το ήθος (αξιοπιστία) και το πάθος (το ευχάριστο συναίσθημα του ειδικού απέναντι στον ασθενή). Κατά καιρούς επιχειρήθηκε – κυρίως για εκπαιδευτικούς σκοπούς – η ανάπτυξη μιας λίστας ιδανικών χαρακτηριστικών, που είναι καλό να συγκεντρώνουν οι γιατροί για την άσκηση του έργου τους. Κοινός παρονομαστής στις προαναφερθείσες προσπάθειες ήταν η ανάγκη ανθρωπιστικής προσέγγισης και αντιμετώπισης του ασθενή. Μέσω της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, ο Wright και οι συνεργάτες του οδηγήθηκαν στη δημιουργία μιας παρόμοιας λίστας με 52 προτάσεις, η οποία αναλύεται σε τέσσερις κατηγορίες: την προώθηση των σχέσεων με τους ασθενείς, τις αρχές του αποτελεσματικού κλινικού έργου, την ανάπτυξη του επαγγελματισμού και τον οδηγό επαγγελματικής σταδιοδρομίας στην ιατρική.

 

Ένα από τα σημαντικότερα όμως μηνύματα κρύβεται στα λόγια ενός ιδιοκτήτη νοσοκομείου, ο οποίος μιλώντας στο προσωπικό του είπε μεταξύ άλλων (Mitchell, 1987): ‘τα πράγματα που μπορεί ο ασθενής να εκτιμήσει είναι το χαμόγελο, η ευγένεια, η φροντίδα… Φεύγοντας από το νοσοκομείο, δεν πρόκειται να θυμούνται το πόσο σπουδαίοι γιατροί είστε, αλλά το πόσο καλοί και εγκάρδιοι ήσασταν μαζί τους’.

 

Ο Herbert Fred (2003), Καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, συνηθίζει να ξεκινά τα μαθήματά του στους φοιτητές με την ακόλουθη ερώτηση: ‘Τι πιστεύετε ότι είναι το πιο σημαντικό στοιχείο στον ιατρικό φάκελο του ασθενή;’ Πρόκειται για μία ερώτηση που δεν απαντάται σε μία διαπίστωση και δεν κρύβει λάθος απαντήσεις, κι όμως σύμφωνα με τον ίδιο, οι απαντήσεις των φοιτητών απέχουν κατά πολύ από την πραγματικότητα. Όπως περιγράφεται στο σύγγραμμά του Looking Back and Forth, οι απαντήσεις τους προεξοφλούν μία κατάσταση, αφού εξ αρχής έχουν περιορίσει κατά πολύ το αντιληπτικό τους πεδίο.

 

Η δυσαρέσκεια των ασθενών είναι διάχυτη, τόσο σε επίπεδο ιατρικής αμέλειας και σφαλμάτων, όσο και σε επίπεδο επικοινωνίας σε θέματα αλληλεπίδρασης. Πόσο οξύμωρο μπορεί να ακουστεί αυτό το σχήμα; Από τη μία πλευρά συναντώνται οι σύγχρονες τεχνολογίες, που μας καλωσορίζουν στην εποχή της επικοινωνίας και από την άλλη, υφίσταται το διαπιστούμενο έλλειμμα επικοινωνίας (Thornburg, 1995). Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, ο Αμερικανός Καθηγητής της Ψυχιατρικής Reiser (1978), αποτέλεσε προάγγελο της ακόλουθης διαπίστωσης: ‘… καθώς ο γιατρός χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο την τεχνολογία της διάγνωσης, χάνει τον έλεγχο όλο και περισσότερων τμημάτων της διαγνωστικής διαδικασίας και αποξενώνεται από τον ασθενή του και από την ίδια του την κρίση’.

 

Πηγές: psychografimata.com, Κουτσοσίμου Μ. Η Πρόκληση του Θεραπευτικού Δεσμού. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή, 2007.