Νέα

Μέθοδοι Αντισύλληψης - Τα Υπέρ και τα Κατά

Αναστάσιος Δ. Καλαντζής, Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

 

Με τον όρο "αντισύλληψη" εννοούμε την χρήση πρακτικών, συσκευών ή φαρμάκων με σκοπό την πρόληψη ή τη μείωση της πιθανότητας εγκυμοσύνης. Οι μέθοδοι αντισύλληψης χρησιμοποιούνται συχνά ως μέρος του οικογενειακού προγραμματισμού.

 

Η ιστορία των αντισυλληπτικών μεθόδων ξεκίνησε με την ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ της συνουσίας και της εγκυμοσύνης. Οι αρχαιότερες μορφές αντισύλληψης περιελάμβαναν την διακεκομμένη συνουσία, πεσσούς και βότανα που απέτρεπαν την εγκυμοσύνη ή προκαλούσαν την διακοπή της εγκυμοσύνης και την αποβολή του εμβρύου. Ο έλεγχος των γεννήσεων είναι καλά τεκμηριωμένος σε Μεσοποταμία και Αρχαία Αίγυπτο. Η αρχαιότερη καταγραφή χρήσης αντισυλληπτικής μεθόδου είναι μια σειρά αρχαίων Αιγυπτιακών οδηγιών για την κατασκευή ενός αντισυλληπτικού πεσσού. Ένα από τα πρώτα έγγραφα που αναφέρονται ρητά στις μεθόδους ελέγχου των γεννήσεων είναι η Kahun - Γυναικολογική Πάπυρος, που χρονολογείται περίπου στο 1850 π.Χ.

 

Η διακεκομμένη συνουσία είναι ίσως η αρχαιότερη μέθοδος αντισύλληψης.

Η τεχνική αυτή όμως δεν αποτελεί αξιόπιστη μέθοδο αντισύλληψης.

Υπάρχουν ιστορικά αρχεία Αιγυπτίων γυναικών που χρησιμοποιούσαν έναν πεσσό (κολπικό υπόθετο) φτιαγμένο από διάφορες όξινες ουσίες και μέλι ή λάδι ως λιπαντικό, που θεωρούσαν ότι δρούσαν αποτελεσματικά ως σπερματοκτόνα.

 

Εντούτοις, το σπέρμα ανακαλύφθηκε τον 17ο αιώνα από τον Άντον Βαν Λέβενχουκ όταν εφηύρε το μικροσκόπιο οπότε και αποδείχτηκε ότι οι μέθοδοι αντισύλληψης των προηγούμενων εποχών δεν ήταν πάντα αποτελεσματικές και επαρκείς. Το προφυλακτικό εμφανίστηκε περίπου τον 17ο αιώνα. Εικάζεται ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν λαδωμένο χαρτί σαν μέθοδο φραγμού στην Ασία και κερί μέλισσας στην Ευρώπη.

 

Διάφορα φάρμακα για την πρόκληση διακοπής της εγκυμοσύνης (έκτρωσης) έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες. Αυτά που ήταν πιο αποτελεσματικά είχαν και σημαντικές παρενέργειες. Πολλά από αυτά τα σκευάσματα κατασκευάζονταν από φυτά ή βότανα. Ένα τέτοιο φυτό, το silphium, (αναφέρεται ότι είχε λίγες παρενέργειες), συλλέχθηκε μέχρι εξαφάνισης τον 1ο αιώνα. Άλλες γυναίκες έπιναν διαλύματα που περιείχαν υδράργυρο ή αρσενικό ή άλλες τοξικές ουσίες για το σκοπό αυτό. Ο Έλληνας ιατρός Σορανός, το 2ο αιώνα μ.Χ., συνιστούσε οι γυναίκες να πίνουν το νερό που χρησιμοποιούσαν οι σιδηρουργοί για να ψύχουν τα μέταλλα.

 

Η στάση των κοινωνιών και των θρησκειών απέναντι στις μεθόδους αντισύλληψης ποικίλουν σημαντικά. Στα κείμενα της "Γένεσης" και του "Ταλμούδ" περιγράφονται συγκεκριμένοι τρόποι αντισύλληψης.

 

Οι Θρησκείες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό στις απόψεις τους, όσον αφορά την ηθική πλευρά του ελέγχου των γεννήσεων.

 

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχεται μόνο τους "Φυσικού τρόπους Οικογενειακού Προγραμματισμού", ενώ οι Προτεστάντες διατηρούν ένα ευρύ φάσμα απόψεων. Οι Ινδουιστές μπορούν να χρησιμοποιούν τόσο τα φυσικά όσο και τα τεχνητά αντισυλληπτικά. Στην βουδιστική άποψη του ελέγχου των γεννήσεων αναφέρεται ότι η πρόληψη της σύλληψης είναι ηθικά αποδεκτή, ενώ η παρέμβαση μετά από τη σύλληψη δεν είναι. Στο Ισλάμ, τα αντισυλληπτικά επιτρέπονται εφόσον δεν απειλούν την υγεία, παρόλο που η χρήση τους αποθαρρύνεται από μερικούς. Στο Κοράνι δεν υπάρχουν ρητές δηλώσεις σχετικά με την ηθική της αντισύλληψης, αλλά περιέχονται δηλώσεις ενθάρρυνση τεκνοποίησης. Ο Προφήτης Μωάμεθ φέρεται να έχει πει «παντρεύεσθε και αναπαράγεσθε».

 

Σε πολλά κράτη της Δυτικής Ευρώπης ο πληθυσμό φθίνει. Το φεμινιστικό κίνημα έχει επηρεάσει τις δυτικές κοινωνίες όχι μόνο στον τρόπο ζωής αλλά όσον αφορά τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών, να παίρνουν δηλαδή ατομικές αποφάσεις σχετικά με την εγκυμοσύνη (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης αντισυλληπτικών και της άμβλωσης).

 

Καμία μέθοδος αντισύλληψης όμως δεν είναι 100% αποτελεσματική. Η αποτελεσματικότητα των διαφόρων μεθόδων αντισύλληψης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως την ηλικία της γυναίκας, τη συχνότητα της σεξουαλικής πράξης, το είδος της αντισύλληψης κλπ.

 

Οι κύριες κατηγορίες αντισυλληπτικών μεθόδων είναι οι εξής:

- Φυσικές μέθοδοι

- Μέθοδοι φραγμού

- Ενδομήτρια σπειράματα

- Ορμονικές μέθοδοι

- Χειρουργικές μέθοδοι

 

ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ:

> Του θηλασμού, που εφαρμόζεται κατά την περίοδο της γαλουχίας. Ενώ η φύση έχει προνοήσει την προστασία της λεχωίδας, παρόλα αυτά έχουν υπάρξει περιπτώσεις ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

> Της αποχής, όταν δηλαδή το ζευγάρι αποφεύγει την σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών, σύμφωνα με τον κύκλο της γυναίκας. Δηλαδή αν υποθέσουμε ότι η γυναίκα έχει κύκλο 28 ημερών, θα έχει ωορρηξία την 14η μέρα, άρα θα πρέπει να μην έχει επαφή 5 μέρες πριν και 5 μέρες μετά. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή είναι ότι ο κύκλος σπάνια είναι απόλυτα σταθερός.

> Η διακεκομμένη συνουσία, η απόσυρση του πέους από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτιση. Η μέθοδος αυτή απαιτεί πείρα και αυτοέλεγχο από τον άνδρα. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί πως οι εκκρίσεις του πέους πριν από την εκσπερμάτιση, που σκοπό έχουν να συμπληρώσουν την λίπανση του κόλπου κατά την ερωτική πράξη, μπορεί να περιέχουν μέχρι και 50.000 σπερματοζωάρια.

> Η θερμομετρική μέθοδος, κατά την οποία η γυναίκα ελέγχει την θερμοκρασία της έτσι ώστε κατά την ωορρηξία (όπου υπάρχει αύξηση της θερμοκρασίας κατά μισό βαθμό) να αποφύγει την σεξουαλική επαφή.

 

Παρατηρείται λοιπόν ότι οι απόλυτα φυσικοί τρόποι αντισύλληψης δεν έχουν καθόλου παρενέργειες, αλλά τα ποσοστά αποτελεσματικότητας τους είναι ελάχιστα, με μεγάλο ποσοστό αποτυχίας και εμφάνισης μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

 

ΜΕΘΟΔΟΙ ΦΡΑΓΜΟΥ:

Η λογική των μεθόδων φραγμού είναι να εμποδίσουν το σπέρμα να έρθει σε επαφή με το ωάριο μη επιτρέποντας του να περάσει από τη μήτρα και τον κόλπο.

> Το προφυλακτικό συγκρατεί το σπέρμα. Ο κίνδυνος ρήξης του προφυλακτικού είναι γύρω στο 3% και συσχετίζεται με την ποιότητα κατασκευής και τη λάθος τοποθέτηση. Τα πλεονεκτήματα του είναι πολλά αφού προστατεύει και από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (τον HPV, HIV, έρπητα κλπ), την πυελική σαλπιγγίτιδα, τις κολπίτιδες κ.α. Είναι μέθοδος ασφαλής, φτηνή, διαθέσιμη σχεδόν παντού, χωρίς παρενέργειες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άντρες οποιασδήποτε ηλικίας. Η ταυτόχρονη χρήση του ανδρικού προφυλακτικού ανεξάρτητα οποιασδήποτε άλλης αντισυλληπτικής μεθόδου προλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τη μετάδοση των σεξουαλικών νοσημάτων.

> Το γυναικείο προφυλακτικό μοιάζει με το ανδρικό προφυλακτικό και θα πρέπει να τοποθετείται στον κόλπο της γυναίκας πριν την σεξουαλική επαφή και να αφαιρείται αμέσως μετά. Δεν είναι ευρέως διαδεδομένο.

> Το κολπικό διάφραγμα και το τραχηλικό κύπελλο. Το κολπικό διάφραγμα είναι ένα θολωτό κύπελλο από λεπτό πλαστικό και τοποθετείται στο εσωτερικό του κόλπου. Το τραχηλικό κύπελλο είναι παρόμοιου σχήματος αλλά μικρότερο από το διάφραγμα και τοποθετείται στον τράχηλο (η είσοδος στη μήτρα). Το διάφραγμα και το τραχηλικό κύπελλο κατασκευάζονται από λάτεξ ή σιλικόνη και πρέπει να χρησιμοποιούνται μαζί με σπερματοκτόνο (τζέλ ή κρέμα).

> Ο κολπικός σπόγγος είναι ένας σπόγγος κατασκευασμένος από αφρό πολυουρεθάνης εμποτισμένος με σπερματοκτόνο. Δεν έχει μεγάλη, έως και καθόλου, εφαρμογή και αποδοχή στη χώρα μας.

> Τα σπερματοκτόνα ακινητοποιούν το σπέρμα μέσα στον κόλπο και διατίθενται κυρίως σε μορφή αφρού, ζελέ ή ως κολπικά υπόθετα. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των κολπικών μεθόδων στηρίζονται στο ότι είναι μέθοδοι ασφαλείς και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιαδήποτε γυναίκα καθώς και στο γεγονός ότι ελέγχονται πλήρως από τη γυναίκα. Είναι πλήρως αναστρέψιμες, χωρίς ορμονικές παρενέργειες, δεν επηρεάζουν το μητρικό θηλασμό, και είναι εύκολες στη χρήση Από την άλλη, κάποια μειονεκτήματα τους και κυρίως ο ερεθισμός, γεγονός που πιθανότατα αποτελεί και τους λόγους που η χρήση τους είναι περιορισμένη.

 

ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΑ:

> Το σπιράλ αποτρέπει την εμφύτευση ενός γονιμοποιημένου ωαρίου. Τα ενδομητρικά σπειράματα είναι συσκευές από μαλακό πλαστικό ή μεταλλικό υλικό που τοποθετούνται στη μήτρα και προσφέρουν αντισύλληψη καθώς αποτρέπουν την εμφύτευση ενός γονιμοποιημένου ωαρίου. Ως πλεονεκτήματα της χρήσης των σπιράλ θεωρούνται η μακροχρόνια αντισυλληπτική τους δράση (5 έτη). Τοποθετείται εύκολα στο πλαίσιο του Ιατρείου, με τοπική αναισθησία. Πριν την τοποθέτηση του σπιράλ, πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα να υπάρχουν ήδη: εγκυμοσύνη, καρκίνος τραχήλου, μήτρας και ωοθηκών, καθώς και συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης της μήτρας και μεγάλα ινομυώματα (καλοήθης όγκοι της μήτρας).

 

ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ:

Κύριος μηχανισμός δράσης είναι η αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας.

> Τα αντισυλληπτικά χάπια αποτελούν την παλαιότερη και πιο δημοφιλή μορφή αντισύλληψης. Χρησιμοποιούνται πολλά χρόνια και έχουν μελετηθεί αρκετά. Παγκοσμίου κύρους επιστημονικές έρευνες, σε εκατομμύρια γυναίκες, έχουν αποδείξει την ασφάλεια τους. Πρόσφατες μελέτες αντικρούουν την άποψη ότι η χρήση αντισυλληπτικών σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού. Με την σωστή χρήση και τον σωστό τρόπο έχουν αποτελεσματικότητα σχεδόν 100%. Τα αντισυλληπτικά δισκία εμφανίζουν, εκτός της αντισύλληψης, και μια σειρά από άλλα πλεονεκτήματα, όπως βελτίωση της ακμής, της ανεπιθύμητης τριχοφυΐας, του πόνου της περιόδου και της απώλειας μεγάλης ποσότητας αίματος. Με τα πλέον σύγχρονα αντισυλληπτικά δεν αυξάνεται το σωματικό βάρος της γυναίκας. Σαφώς υπάρχουν καταστάσεις και περιπτώσεις γυναικών, όπου η λήψη αντισυλληπτικών δεν είναι ενδεδειγμένη, όπως σε βαριές καπνίστριες, γυναίκες με αιματολογικά προβλήματα, ιστορικό θρομβώσεων, ημικρανίες, γυναίκες που λαμβάνουν πολλά φάρμακα ή έχουν ιστορικό με το συκώτι τους κλπ. Είναι απαραίτητο, πριν η γυναίκα αρχίσει τη χρήση αντισυλληπτικών, να επισκεφτεί τον γυναικολόγο και να αποκλειστούν οι καταστάσεις αυτές. Η ορμονική αντισύλληψη δεν υπάρχει μόνο με την μορφή των χαπιών, αλλά και με άλλες μορφές, όπως την ενέσιμη μορφή, τα εμφυτεύματα, τα διαδερμικά αυτοκόλλητα και τον κολπικό δακτύλιο, χωρίς όμως αυτές να έχουν μεγάλη αποδοχή και χρήση στη χώρα μας.

> Το χάπι της επόμενη μέρας εμποδίζει την εμφύτευση στη μήτρα του γονιμοποιημένου ωαρίου. Το χάπι της επόμενης μέρας αποτελεί μια περιστασιακή, έκτατης ανάγκης μέθοδο αντισύλληψης που προλαμβάνει την εγκυμοσύνη μετά από σεξουαλική επαφή που έγινε χωρίς ή με ανεπαρκή αντισύλληψη. Συνήθως εφαρμόζεται όταν η γυναίκα ξεχάσει να λάβει το αντισυλληπτικό χάπι ή το προφυλακτικό «βγει/σπάσει», ή όταν η μέθοδος της διακεκομμένης συνουσίας έχει επιλεγεί ως μέθοδος αντισύλληψης και είναι ανεπιτυχής. Χρειάζεται να γίνει αντιληπτό ότι το «χάπι της επόμενης ημέρας» δεν μπορεί να αποτελεί τακτική αντισυλληπτική μέθοδο και πρέπει να λαμβάνεται μόνο μετά από υπόδειξη του γυναικολόγου.

 

Υπάρχουν βέβαια και οι πιο ριζικές και ακραίες μέθοδοι αντισύλληψης που απαιτούν χειρουργική επέμβαση.

 

> Γυναικεία στείρωση όπου, με τρόπο λαπαροσκοπικό ή ανοιχτή χειρουργική επέμβαση, οι σάλπιγγες τίθενται εκτός λειτουργίας. Υπάρχει πιθανότητα, σε περίπτωση που η γυναίκα θελήσει αργότερα να τεκνοποιήσει, να αποκατασταθεί η λειτουργία των σαλπίγγων, βέβαια έως ένα βαθμό.

> Η Βαζεκτομή (ανδρική στείρωση), διακόπτει τη διέλευση του σπέρματος από τους όρχεις (απ' όπου ξεκινά το σπέρμα) προς το πέος. Δεν επηρεάζει τις σεξουαλικές επιδώσεις του άντρα, περίπου όμως η μία στις 2000 βαζεκτομές αποτυγχάνει και δεν είναι εύκολα αναστρέψιμη.

 

Προσοχή: η διακοπή της εγκυμοσύνης (άμβλωση – έκτρωση) ΔΕΝ είναι μέθοδος αντισύλληψης, αλλά λύση της τελευταίας στιγμής για μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

 

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας και βρείτε μαζί τον τρόπο αντισύλληψης που σας ταιριάζει.