Νέα

Πως μπορούμε να προστατέψουμε τα παιδιά και τους εφήβους μας;

Αναστάσιος Δ. Καλαντζής, Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος

 

Στο κείμενο αυτό θα ασχοληθούμε και θα αναλύσουμε τα ουρολογικά προβλήματα και τις συγγενείς ανωμαλίες που διαγιγνώσκονται στα παιδιά από την βρεφική τους και την παιδική τους ηλικία μέχρι και την εφηβεία. Θα ήθελα αρχικά να διευκρινίσω τον όρο «Συγγενής ανωμαλία», έτσι ώστε να γίνει κατανοητό το περιεχόμενο του κειμένου και, κατ’ επέκταση, των προβλημάτων που αφορούν τα παιδιά μας. Οι “Συγγενείς ανωμαλίες”, λοιπόν, έχουν προγεννητική προέλευση και συμπεριλαμβάνουν δομικές ή λειτουργικές διαταραχές (λάθος κατασκευή κατά την διάρκεια της εμβρυικής ζωής), ενώ “Κληρονομική ανωμαλία” είναι το πέρασμα, η μετάδοση (που γίνεται με συγκεκριμένο χρωμοσωμιακό τρόπο) βιολογικών στοιχείων, ασθενειών και γενετικών ανωμαλιών από γενιά σε γενιά.

 

Στην σημερινή εποχή, και με την εξέλιξη της τεχνολογίας και της ιατρικής, πολλά από τα προβλήματα και τις συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος μπορούν να διαγνωσθούν ακόμα και στην εμβρυϊκή φάση. Από την 18η μέχρι την 23η εβδομάδα της κύησης γίνεται το σημαντικότερο υπερηχογράφημα όσο αφορά το ουροποιητικό σύστημα του εμβρύου, το λεγόμενο Β’ επιπέδου. Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι, από τον 5ο μήνα της κύησης, το ουροποιητικό σύστημα έχει πλήρως σχηματιστεί και λειτουργεί κανονικά, με τον συγκεκριμένο υπέρηχο είναι πολύ εύκολο να διαγνωσθεί οποιαδήποτε δυσμορφία και συγγενής ανωμαλία.

 

Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι γιατροί αποφασίζουν να επισπεύσουν το φυσιολογικό κύκλο της εγκυμοσύνης και να προβούν σε τεχνητό πρόωρο τοκετό και ακόμα πιο σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που οι γιατροί αναγκάζονται να προτείνουν την διακοπή της κύησης, αντιλαμβανόμενοι ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και το μέλλον του παιδιού διαγράφεται αμφίβολο.

 

Από στατιστικές έρευνες προκύπτει ότι το 12% των προγεννητικών διαγνώσεων αφορά την παλινδρόμηση των ούρων ενώ το 88% των περιπτώσεων αφορά στενώσεις των ουροφόρων οδών σε διάφορά σημεία του ουροποιητικού συστήματος. Το παρήγορο είναι ότι, στις περισσότερες των περιπτώσεων, τα προβλήματα υποχωρούν με την ανάπτυξη του παιδιού χωρίς καμία χειρουργική επέμβαση. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, οι καταστάσεις αυτές καταλαμβάνουν περίπου το 60% της χειρουργικής των παιδιών, και αυτό διότι οι συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιογεννητικού συστήματος μαζί με τις συγγενείς ανωμαλίες του καρδιαγγειακού είναι οι πιο συχνές του οργανισμού μας.

 

Μεγάλη πρόοδος και εξέλιξη έχει σημειωθεί στις χειρουργικές τεχνικές στα υλικά που χρησιμοποιούνται, καθώς και στις αναισθησίες (παιδο-αναισθησιολογία), έτσι ώστε τα παιδιά και οι έφηβοι να μην ταλαιπωρούνται από τις επεμβάσεις και να μην απαιτείται μεγάλος χρόνος νοσηλείας και, πολλές φορές, μετά από λίγες ώρες τα παιδιά να μπορούν να επιστρέψουν ασφαλή στα σπίτια τους.

 

Η ήβη είναι ο προθάλαμος της εφηβείας και κρατάει περίπου δύο χρόνια, από τα 9 έως τα 11 περίπου στα κορίτσια και από τα 10 ως τα 12 στα αγόρια. Η εφηβεία κρατάει περισσότερα χρόνια, από τα 11 έως τα 17-18 στα κορίτσια και τα 12 έως τα 20 στα αγόρια. Συνήθως, από την ηλικία των 10 ετών και μετά, οι γονείς δεν βλέπουν γυμνά τα παιδιά τους. Μπορεί λοιπόν να αναπτυχθούν προβλήματα, που περνούν απαρατήρητα. Kαλό είναι λοιπόν στην ηλικία των 14 ετών να γίνεται ένας ενδελεχής έλεγχος των γεννητικών οργάνων, ιδίως των αγοριών, απαραιτήτως πριν την πρώτη επαφή. Για τα κορίτσια, καλό θα ήταν επίσης να γνωρίζονται και να εξετάζονται από τον γυναικολόγο τους, ο οποίος θα τους μιλήσει για τους κινδύνους της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης αλλά και για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, εάν έχουν παραλείψει να το κάνουν οι γονείς.

 

Κάποιες από τις παθήσεις που συναντάμε στην παιδο-εφηβοουρολογία είναι:

 

- Φίμωση: Είναι η κατάσταση στην οποία δεν είναι δυνατή η αποκάλυψη της βαλάνου του πέους, λόγω στένωσης της ακροποσθίας. Γενικά, το 12% των ανδρών περίπου, θα κάνει μια επέμβαση, λόγω φίμωσης. Σε περίπτωση σοβαρής συγγενής φίμωσης, το παιδί στην ηλικία του ενός έτους θα πρέπει να υποβληθεί σε επέμβαση. Η δεύτερη μεγάλη ομάδα παιδιών χειρουργείται στην εφηβεία. Το ιδανικό είναι η επέμβαση να γίνεται σε μικρή ηλικία και οπωσδήποτε πριν την πρώτη σεξουαλική επαφή. Η νόσος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην ούρηση, πόνο κατά την σεξουαλική επαφή, πρόωρη εκσπερμάτιση, μικρής διάρκειας στύση, παραφίμωση (αδύνατη επαναφορά της ακροποσθίας στην κανονική της θέση μετά της αποκάλυψη της βαλάνου).

- Μικροφαλία: Είναι η κατάσταση στην οποία το πέος έχει μικρότερο μήκος από το φυσιολογικό. Η πάθηση οφείλεται σε κληρονομικότητα, ορμονικές διαταραχές ή γενετικές ανωμαλίες και μπορεί να προκαλέσει ανικανότητα και σοβαρά κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα και διαταραχές.

- Υποσπαδίας: Είναι η συχνότερη συγγενής ανωμαλία του πέους, στην οποία το έξω στόμιο της ουρήθρας δεν βρίσκεται φυσιολογικά στην κορυφή της βαλάνου αλλά στην κοιλιακή επιφάνεια του πέους (στο όσχεο ή στο περίνεο). Παρατηρούνται προβλήματα κατά την ούρηση αλλά και δυσκολία κατά τη σεξουαλική επαφή με αποτέλεσμα την δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων. Η διόρθωση του υποσπαδία γίνεται με χειρουργική επέμβαση. Η ηλικία των 4 ετών θεωρείται η καταλληλότερη, επειδή τότε το πέος έχει αναπτυχθεί αρκετά και υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα συνεργασίας και επικοινωνίας με το παιδί. Παρόμοια μορφή συγγενούς ανωμαλίας είναι και ο «Επισπαδίας» και εμφανίζεται σε άτομα ανεξαρτήτως φύλλου. Στους άνδρες η μόνη διαφορά με τον υποσπαδία είναι ότι το στόμιο της ουρήθρας βρίσκεται στην πάνω επιφάνεια της βάσης του πέους.

- Συγγενείς βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας: Οι βαλβίδες της οπίσθιας ουρήθρας προκαλούν απόφραξη της προστατικής ουρήθρας. Αυτό σημαίνει ότι, κατά την ούρηση, οι βαλβίδες αυτές προσπίπτουν στον αυλό της ουρήθρας με αποτέλεσμα να προκαλούν βαλβιδική απόφραξη στην ουρήθρα και να επιτρέπουν στα ούρα να διέρχονται διαμέσου του στενού ανοίγματος που αφήνουν. Αποτέλεσμα αυτής της απόφραξης είναι η εμφάνιση διαταραχών στη λειτουργία της ουροδόχου κύστης, των νεφρών και, σε μεγαλύτερες ηλικίες, στη σεξουαλική λειτουργία. Είναι από τις σοβαρότερες παθήσεις της παιδιατρικής ουρολογίας. Εμφανίζεται μόνο στα αγόρια και εκδηλώνεται στη βρεφική και παιδική ηλικία.

- Κολπώματα ουρήθρας: Τα συγγενή κολπώματα της ουρήθρας είναι σπάνια πάθηση που εμφανίζεται σε αγόρια και κορίτσια. Διακρίνονται σε σακοειδή και σφαιρικά, προκαλούν απόφραξη της ουρήθρας και πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά.

- Διπλασιασμός ουρήθρας: Ο διπλασιασμός της ουρήθρας είναι σπάνια πάθηση, μπορεί να είναι πλήρης ή μερικός και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνοδεύεται με διπλασιασμό του πέους και της ουροδόχου κύστης. Η αντιμετώπιση της πάθησης είναι χειρουργική και εξαρτάται από το είδος του διπλασιασμού.

- Εκστροφή κύστης: Είναι η σοβαρότερη συγγενής ανωμαλία του ουροποιητικού. Χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο ανωμαλιών του ουροποιητικού, του γενετικού, του μυοσκελετικού, και μερικές φορές του γαστρεντερικού συστήματος. Μια από τις σοβαρότερες μορφές της εκστροφής της κύστης είναι η «εκστροφή της αμάρας (cloacalexstrophy)». Η θεραπεία των παθήσεων αυτών είναι χειρουργική και περιλαμβάνει μια σειρά επανορθωτικών επεμβάσεων.

- Ανωμαλίες ουραχού: Η ανωμαλία αυτή συνοδεύεται από μερική διάταση της ουροδόχου κύστης και κλινικά εκδηλώνεται με απώλεια ούρων από τον αφαλό και παράλληλα με φυσιολογική ούρηση από την ουρήθρα.

- Κυστεουρητηρική παλινδρόμηση: Είναι η παθολογική κατάσταση στην οποία, κατά την ούρηση ή την πλήρωση της κύστης, παρατηρείται παλινδρόμηση ούρων από την ουροδόχο κύστη στον ουρητήρα και το σύστοιχο νεφρό με αποτέλεσμα την δημιουργία ουρολοιμώξεων οι οποίες τις πιο πολλές φορές συνοδεύονται από υψηλό πυρετό.

- Στένωση κυστικού αυχένα (Νόσος Marion): Η πάθηση αυτή συναντάται σπάνια και υπάρχουν αμφιβολίες ως προς το αν υφίσταται πραγματικά στένωση του κυστικού αυχένα. Θεωρείται ότι οφείλεται στην ανάπτυξη ινώδους ιστού στον αυχένα της ουροδόχου κύστης και εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια. Η θεραπεία είναι χειρουργική.

- Κρυψορχία: Κρυψορχία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο όρχις δεν βρίσκεται στη φυσιολογική του θέση μέσα στην κοιλότητα του όσχεου, αλλά σε κάποιο σημείο της φυσιολογικής του καθόδου από το νεφρό προς το σύστοιχο ημιόσχεο. Ανατομικές, λειτουργικές και ορμονικές διαταραχές είναι τα πιθανά αίτια της ατελούς καθόδου των όρχεων. Η απουσία του όρχεως από το όσχεο (ο σάκος που περιέχει τους όρχεις) διαπιστώνεται εύκολα με κλινική εξέταση του ασθενή. Η θεραπεία είναι κατά κύριο λόγο χειρουργική και η ηλικία των 2 ετών προτείνεται ως η κατάλληλη για την επέμβαση, έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν και περιοριστούν οι επιπλοκές που οι έκτοποι όρχεις παρουσιάζουν.

- Υδροκήλη: Υδροκήλη είναι η συλλογή υγρού μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα του όρχεως (προσχηματισμένη κοιλότητα που περιβάλει τους όρχεις). Έχει ως αποτέλεσμα την διόγκωση του όσχεου και συνήθως είναι ανώδυνη. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που δεν μπορεί να εντοπιστεί συγκεκριμένη αιτία, οπότε πρόκειται για ιδιοπαθή υδροκήλη, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις που η συσσώρευση υγρού είναι αντιδραστική εκδήλωση κάποιας πάθησης των όρχεων, οπότε πρόκειται για δευτεροπαθή υδροκήλη (πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου του όρχεως).

- Κιρσοκήλη: Είναι η κιρσοειδής διάταση των φλεβών του σπερματικού τόνου, που έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας μαλθακής μάζας πάνω από τον όρχι (είναι η συσσώρευση του αίματος γύρω από τον όρχι και οφείλεται στην κακή ή ανεπαρκή λειτουργία κάποιων βαλβίδων που βρίσκονται κατά μήκος του φλεβικού δικτύου). Ο ασθενής δεν παρουσιάζει συνήθως συμπτώματα, εκτός αν η κιρσοκήλη είναι πολύ μεγάλη, οπότε μπορεί να αισθανθεί πόνο ή τράβηγμα στον όρχι. Η κιρσοκήλη εμφανίζεται συνήθως σε άτομα νεαρής ηλικίας.

- Σπερματοκήλη: Είναι μια μικρή, μαλακή κύστη που συσσωρεύει υγρό (ως επί το πλείστον σπερματοζωάρια) στο πάνω και πίσω μέρος του όρχι και αντιμετωπίζεται με χειρουργική επέμβαση.

- Οσχεοκήλη (Βουβωνοκήλη): Παρουσιάζεται στους άνδρες και δημιουργείται στο έσω βουβωνικό στόμιο, το σημείο από το οποίο κατεβαίνει ο όρχις και φτάνει στην τελική του θέση στο όσχεο. Η δημιουργία Οσχεοκήλης οφείλεται, σε κάποιες περιπτώσεις, σε ανατομική ανωμαλία και στην ατελή σύγκλειση του βουβωνικού στομίου κατά την εμβρυϊκή περίοδο, ή σε ρήξη του βουβωνικού στομίου μετά από μεγάλη σωματική καταπόνηση (άρση μεγάλου βάρους, δυσκοιλιότητα, βήχα κλπ). Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση και η αποκατάσταση του προβλήματος γίνεται με χειρουργική επέμβαση.

- Συστροφή του όρχεως: Είναι η συστροφή του σπερματικού τόνου, το σημείο από το οποίο περνούν τα νεύρα και τα αγγεία που καταλήγουν στον όρχι (περιστροφή δηλαδή του όρχεως γύρω από τον άξονα του). Συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά και εφήβους έως 18 ετών, μπορεί όμως να παρουσιαστεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο, οίδημα στον όρχι και ερυθρότητα του οσχέου και απαιτούν άμεση και επείγουσα αντιμετώπιση. Σημαντικές επιπτώσεις της πάθησης αυτής είναι ή απώλεια του όρχεως και η πρόκληση στειρότητας στον άντρα. Η κατάσταση αυτή χρήζει άμεσης χειρουργικής αντιμετώπισης.

- Ιογενής Ορχίτιδα: Φλεγμονή του όρχεως που συνήθως αποτελεί επιπλοκή άλλης νόσου (ανεμοβλογιάς, παρωτίτιδας, γρίπης κλπ). Τα συμπτώματα είναι πόνος, οίδημα στον όρχι, ερυθρότητα του οσχέου, υψηλός πυρετός. Η νόσος αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.

- Ουρητηροκήλη: Οφείλεται σε στένωση της ουρητηροκυστικής συμβολής. Η στένωση αυτή όμως είναι ιδιαίτερου τύπου, με αποτέλεσμα το τελικό τμήμα του διατεταμένου ουρητήρος να προβάλει ως κύστη μέσα στον εσωτερικό χώρο της ουροδόχου κύστης. Η ουρητηροκήλη στα κορίτσια συνδυάζεται σε ένα μεγάλο ποσοστό με διπλούς νεφρούς και εδώ η στένωση αφορά τον ουρητήρα εκείνο που παροχετεύει τον άνω πόλο του διπλού νεφρού. Στα αγόρια συνδυάζεται σχεδόν πάντα με μονούς φυσιολογικούς νεφρούς που παροχετεύονται από έναν ουρητήρα.

- Σύμμειση χειλέων αιδίου: H σύμμειση μικρών ή και μεγάλων χειλέων αιδοίου παρατηρείται στο 5-10% όλων των κοριτσιών. Τη βλέπουμε στα απολύτως φυσιολογικά κορίτσια, αλλά και σε κορίτσια διαφόρων ηλικιών με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις ή και με διαταραχές της ούρησης. Η σύμμειση εμφανίζεται με τα μικρά χείλη του αιδοίου να είναι κολλημένα μεταξύ τους κλείνοντας τον κόλπο, την ουρήθρα και πιο σπάνια όλο το περίνεο. Η κατάσταση αυτή σχεδόν σίγουρα θα περάσει όταν το κορίτσι θα μπει σε εφηβεία. Αν αντίθετα ανεξάρτητα από την ηλικία του, παρουσιάζει πολλές ουρολοιμώξεις, έχει δυσκολίες στο να μάθει να ουρεί σωστά ή έχει ακράτεια ούρων τότε τα κολλημένα μαζί μικρά χείλη του αιδοίου πρέπει να αποκολλούνται το ένα από το άλλο. Αυτό γίνεται με τοπική αναισθησία και είναι μια εύκολη διαδικασία στα χέρια ενός ειδικού.

 

Άλλη μία σοβαρή πάθηση είναι και η «Νυχτερινή Ενούρηση», που είναι η ακούσια απώλεια ούρων κατά την διάρκεια της νύχτας στο κρεβάτι και αναφερόμαστε σε άτομα ηλικίας άνω των 3 ετών. Η αιτία του φαινομένου αυτού στο 50% των περιπτώσεων οφείλεται σε καθυστέρηση της ωρίμανσης του νευρικού συστήματος ή νευρογενή δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης. Το 30% είναι ψυχογενούς αιτιολογίας και το 20% αποτέλεσμα κάποιας άλλης πάθησης. Μία ακόμα συγγενής ανωμαλία πολύ σπάνια που παρουσιάζεται με συχνότητα 1 στις 4.500 γεννήσεις είναι η «διαταραχή σεξουαλικής διαφοροποίησης» (ψευδο-ερμαφροδιτισμός) που είναι η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων και αποτελεί την πιο συχνή αιτία εμφάνισης γεννητικών οργάνων αμφιβόλου φύλλου.

 

Η εξέλιξη της τεχνολογία στην ιατρική και η συνεχής ανάκτηση περισσότερης γνώσης σε θέματα όπως η γενετική κλπ, μπορούν να γίνουν οι καλύτεροι σύμμαχοι στο να διασφαλίσουμε στα παιδιά μας ένα υγιές μέλλον και μία καλή ποιότητα ζωής.